İnek sütü alerjisinde moleküler alerji testi gerek teşhiste, gerekse tedavide ve tedavinin izlenmesinde faydalı olabilen bir yöntemdir. Ayrıca tedavi izleminde ve beslenme seçiminde çok faydalı bilgiler sağlamaktadır.
İnek Sütü
İneklerin meme bezlerinin (Bos domesticus) ürünüdür. Çocuklar ve yetişkinler tarafından sıvı halde, peynir, tereyağı, yoğurt ve krema gibi çeşitli sütü ürünleri şeklinde büyük miktarlarda tüketilir. İnek sütü ve süt ürünleri 2 yaş altındaki bebeklerin ve küçük çocukların beslenmesinde protein, kalori ve kalsiyum ana kaynağıdır. İnek sütü proteinleri, IgE ve IgE aracılı olmayan gıda alerjisi olan bebek ve çocuklarda ve eozinofili özofajit olan yetişkinlerde yaygın gıda alerjenleri arasındadır.
İnek sütü protein alerjisi nedir?
Süt alerjisi, inek sütü ve veya inek sütü içeren bir gıdanın alımından sonra bebek veya çocukta bağışıklık sisteminin anormal tepki göstermesine denilir.
İnek sütü alerjisi ne sıklıkta görülür?
Besin alerjileri içinde en sık görülen besin alerjisi inek sütü alerjisidir. İnek sütü protein alerjisi sıklığı kesin olarak bilinmemekle birlikte sıklığı 3 yaş altında %2 ile 6 arasında olduğu bildirilmektedir. Büyük çocuklarda ise %1 altına düşmektedir.
İnek sütü alerjisinin belirtileri nelerdir?
İnek sütü protein alerjisi vücutta birçok belirtisi olabilir. İnek sütü protein alerjisi belirtileri alerjiye neden olan immun mekanizmaya göre farklılık göstermektedir. İnek sütü protein alerjisi oluştuğu immun mekanizmaya göre IgE’ye bağlı, IgE’ye bağlı olmayan ve her iki mekanizmanın birlikte olduğu mikst tip olarak 3 çeşittir.
IgE ye bağlı olan inek sütü alerjisi
IgE ye bağlı inek sütü alerjisinde belirtiler inek sütü alımından dakikalar sonra veya ilk 2 saat içinde görülebilmektedir. Başlıca belirtileri ciltte kaşıntılı kızarıklık şeklinde kendini gösteren ürtiker, dudakta, dilde, göz kapaklarında şişme şeklinde anjioödem, dudak etrafında kızarıklık ağız içinde şişlik şeklinde kendini gösteren oral alerji sendromu, ciddi karın ağrısı, burun akıntısı, nefes sıkışması, akciğerlerde hırıltı, tansiyon düşmesi ve bayılmaya neden olabilen ciddi alerjik şok dediğimiz anafilaksi şeklinde belirtiler gösterebilmektedir. Bu durum ciddi süt alerjisi varlığında süt içeren bir gıdanın çok az miktarının bile alınmasıyla gelişebilir. IgE ye bağlı olan süt alerjisi daha hızlı gelişir, daha ciddi belirti verir ve daha uzun sure devam edebilmektedir.
IgE ye bağlı olmayan inek sütü alerjisi
IgE’ye bağlı olmayan inek sütü protein alerjisi halk arasında gizli alerji olarak da bilinmektedir. Çünkü inek sütü alerjisi kanda veya ciltten alerji testinde çıkmamasına rağmen inek sütü alımından sonra alerji belirtilerin görülmesidir. Gizli alerjide belirtiler daha hafiftir ve daha geç ortaya çıkar. İnek sütü alımından 2 saat sonra ve genelde bir gün sonra ortaya çıkmakla birlikte 7 gün kadar geç de belirti verebilmektedir.
Gizli alerjide görülen belirtiler ise sıklıkla mide barsak sisteminde görülür. Kakada mukuslanma, kakada kan görülmesi, makat etrafında kızarıklık, kusma, ishal, kabızlık, karın ağrısı şeklinde görülebilir. Ayrıca tedaviye cevap vermeyen pişik olarak kendini gösteren kontakt dermatit, kanda demir eksikliği ve akciğerde hırıltı ile kendini gösteren pulmoner hemosiderozis hastalığı şeklinde kendini gösterebilmektedir. Daha yavaş gelişir, daha hafifi belirtiler verir ve genellikle bir yaşına kadar düzelme gösterir.
IgE’ye bağlı ve IgE’ye bağlı olmayan İnek Sütü Alerjisi
Her iki mekanizmanın olduğu karma tipte ise belirtiler genellikle egzama olarak kendini göstermektedir. Egzama bebeklerde yüzde, kulak arkasında boyunda, eklem yerlerinde kızarıklık şeklinde kendini gösterir. Bunun dışında tedaviye cevap vermeyen pişikler, kusmalar ve karın ağrısı ile kendini gösteren eozinofilik özofajit, gastroenterit hastalığına neden olabilmektedir.
Nedeni bulunamayan reflü, kabızlık durumunda; 3 saatten uzun süren ve 3 haftadan uzun süren gaz ağrısında da aklımıza süt protein alerjisi gelmelidir.
Kilo alımında durma ve kilo alamama ve besin reddi durumunda da aklımıza süt alerjisi gelebilir.
Sonuç olarak süt alerjisi belirtileri altta yatan immune mekanizmaya bağlı değişmektedir. IGE ye bağlı olanlar daha hızlı ve daha ciddi belirtilere neden olup daha uzun sure devam ederken IgE Ye bağlı olmayanlar daha yavaş, daha hafif belirtiler vermekte ve genellikle bir yaşına kadar düzelme görülmektedir.
İnek Sütü Alerjisinde Moleküler Alerji
İnek sütü protein alerjisine neden olan bileşenler bizlere çok önemli bilgiler sağlamaktadır. Bir litre inek sütünde 30-35 gr protein içerir ve 25 farklı proteinden oluşur. İnek sütünde alerjiyi tetikleyebilen en 20 protein bileşeni bulunmaktadır. En önemli iki protein yapısı vardır. Bunlardan birincisi kazein diğeri whey protein yani peynir altı suyudur. İnek sütü alerjisinde öncelikle majör ve minör alerjenleri iyi bilmek gerekir. Major alerjen demek inek sütü alerjisi olan hastaların yarısından fazlasında alerjiden sorumlu olan inek sütü bileşenidir. Minör alerjen ise %50’den azında alerjiden sorumlu bileşendir.
İnek Sütü Majör Alerjenleri
- Kazein
- Alfa laktaglobulin
- Beta laktaglobulin (Anne sütünde bulunmaz)
İnek Sütü Minör Alerjenleri
- Sığır serum albümin
- Laktoferrin
- Transferrin
- İmmunglobulin
İnek sütü içindeki alerjiye neden olan proteinlerin yaklaşık %80’i Kazein ve %20’si de Whey protein oluşturur. En sık inek sütü alerjisine neden olan bileşenler kazeinler, beta laktaglobulin ve alfa laktaglobulindir.
Kazeinler whey proteinlerine göre alerji oluşturma olasılığı daha yüksektir. Bunun nedeni kazeinlerin whey proteinine göre barsaktan emilimi daha zor olmasından dolayı peyer plaklarından emiliminin daha fazla olup immun sistemi uyarması da daha fazla olmasındandır.
Her iki proteine de alerji gelişmişse whey protein ile karşılaşmayla daha hızlı alerjik reaksiyon gelişir. Bunun nedeni de whey proteinlerin hızlı emilmesinden dolayıdır.
İnek sütü 95 derecede 20 dakika ısıtılırsa why proteinleri denatüre olur. Ancak pastürize etmekle bu sağlanmaz. Çünkü pastörizasyon süreci sütün 63 derecede 30 dakika ya da 72 derecede 15 saniye işlem görmesi demektir.
UHT (Ultra high temparuture) ise 2 ile 4 saniye süre ile 135-150°C de ısıtılan süt hızla oda sıcaklığına soğutulmasıdır.. Yani UHT süt whey protein alerjisinde tüketilebilir.
| Alerjen adı | Bileşen ismi | Yüzdesi | Molekül ağırlığı (kDa) | Protein ailesi ve fonksiyonu |
| Whey proteinler | %20 | |||
| alfa laktalbümin | Bos d 4 | %5 | 14,2 | Laktoz sentezi |
| βlactoglobulin | Bos d 5 | %10 | 18,3 | Lipokalinler |
| Sığır serum albümini | BSA, Bos d 6 | 67 | İyon ve hidrofobik molekülleri bağlar | |
| İmmünoglobulinler | Bos d 7 | 160 | ||
| Laktoferrin | Bos d laktoferrin | |||
| Transferrin | ||||
| Lipaz | ||||
| Esteraz | ||||
| Kazeinler | Bos d 8, Bos domesticus | %80 | 20-30 | Fosferin ve fosfotreonin kümeleriyle Ca2+ bağlama |
| αS1casein | Bos d 9 | % 32 | 23,6 | |
| αS2casein | (Bos d 10 | % 10 | 25,2 | |
| βcasein | Bos d 11 | % 28 | 24 | |
| κ casein | Bos d 12 | % 10 | 19 |
Kazein
Kazein aminoasitler karbonhidrat, kalsiyum ve fosfor sağlar. 90 derece kaynamaya dirençlidir. Bu nedenle moleküler alerji testi ile spesifik IgE saptanması fırınlamaya karşı direnç olduğunun göstergesidir.
Alfa laktalbumin
Alfa laktalbumin ise kalsiyum ve çinko iyonlarını güçlü bağlar ve bakterisidal ve antitümör aktivite sağlar.
Sığır serum albümin
Çiğ dana eti ve inek sütü arasında çapraz reaksiyondan sorumludur. İmmunglobulinler de sığır proteini ile çapraz reaksiyondan sorumludur. Sığır serum albümini sığır eti ile laboratuvar ortamında %80 çapraz reaktiviteye sahipken klinik olarak çiğ sığır eti ile %15-20 çapraz reaktivite vardır.
Laktoferrin
Süt, tükürük, göz yaşı ve burun salgılarında bulunur. Demiri hücrelere aktırır. Bağışıklık sistemi bileşenlerinden birisidir. Antimikrobiyal aktivitesi vardır. Mukozal yüzeylerde doğuştan savunmasının parçasıdır.
İnek Sütü Alerjisi Teşhisinde Moleküler Alerji Testinin Önemi
İnek sütü alerjisi teşhisinde rutin testler; deri prick testi ve/veya, serum inek sütü IgE testinden oluşur. İlk değerlendirmede bu testler yeterli olabilir. Çoklu besin alerjileri ve özellikle IgE’ye bağlı besin alerjilerinin takibinde moleküler alerji testi bize ayrıntılı bilgi sağlar. Dana eti ile çapraz reaksiyon hakkında bize bilgi verir
Hangi inek sütü alerjisinde moleküler alerji testi önerilir?
- Özellikle IgEye bağlı inek sütü alerjisi belirtisi olanlarda
- İnek sütü alerjisine bağlı alerjik şok gelişenlerde
- İnek sütü alerjisi yanında şüpheli IgE’ye bağlı başka besin alerjisi olanlarda
- Egzaması olanlarda
- IgEye bağlı inek sütü alerjisi olanlarda düzelmenin olup olmadığını takip etmek istediğimiz durumlarda
Hangi inek sütü alerjisinde moleküler alerji testi önerilmez?
Şüpheli inek sütü alerjisinin standart değerlendirilmesinde moleküler tanı önerilmez. Deri testi veya serum spesifik inek sütü IgE testinde alerji saptanmaz ise inek sütü alerjisi için moleküler alerji testi önerilmez. Ancak IgE ye bağlı diğer besinlere alerji şüphesi varsa yapılabilir.
İnek sütü alerjisi belirtisi olarak;
- Kakada mukus veya kan olması
- Reflü,
- Kabızlık,
- Düzelmeyen pişik gibi belirtiler olanlarda,
- Laktoz intoleransı teşhisinde moleküler alerji testi yapılması düşünülmemelidir. Çünkü bu belirtiler IgE’ye bağlı olmayan inek sütü alerjisidir.
Eliminasyon Diyeti ve Oral Yükleme Testinde Moleküler Alerji Testinin Önemi
İnek sütü alerjisi kesin teşhisi için inek sütü proteinlerinin diyetten çıkarılması ve ardından oral gıda yüklemesinin yapılması gerekir. Çift kör plesobo kontrollü oral gıda yüklemesi yapılması gıda alerjisi teşhisi için altın standarttır. 2 yaş altında açık kontrollü yükleme yapılması daha uygundur.
Moleküler alerji testi ile inek sütü bileşenlerine spesifik IgE çok daha ayrıntılı değerlendirilmekte ve bunun sonucu olarak özellikle kazeine yüksek oranda spesifik IgE değeri olanlarda yüklemenin ertelenmesi düşünülmektedir. Ayrıca kazeine karşı spesifik IgE değeri düşük olanlarda fırınlanmış gıdalar ile yükleme yapılabileceğini anlayabiliriz.
Ayrıca inek sütü bileşenlerine karşı spesifik IgE değerleri immunoterapi yöntemi (aşı tedavisi olarak bilinen dezentizasyon) yan etkilerini öngörmede bize yardımcı olabilmektedir. Özellikle kazein spesifik IgE yüksek olanlarda yan etki daha fazla olmaktadır.
İnek sütü alerjisi takibinde moleküler alerji testi
Moleküler tanı inek sütü alerjisi doğal spontan toleransı gelişimin izlenmesi için yararlı olabilir. Serum Kazein spesifik IgE seviyeleri, inek sütü alerjisinin düzelme şansı ile ilişkilidir. Kazeinler ısınmaya karşı dirençlidir. Pişmiş süte reaksiyon daha şiddetli ve kalıcı inek sütü alerjisi göstergesidir. Kazien spesifik IgE yüksekse pişmiş süte reaksiyon olasılığı yüksektir
Özetleyecek olursak
- İnek sütü alerjisi belirtileri için moleküler alerji testi ilk başvurulacak yöntem değildir
- İnek sütü alerjisine bağlı alerjik şok gelişmiş olan, çoklu gıda alerjisi olanlar, cilt tedavilerine cevap vermeyen egzaması olanlar, dudak etrafında kızarma, dudak ve dilde şişme olan bebek ve çocuklarda moleküler alerji testi yapılması düşünülebilir
- Kakada mukus, kan, kabızlık, reflü, düzelmeyen pişik gibi IgE’ye bağlı olmayan besin alerjilerinde moleküler alerji testi yapmaya gerek yoktur.
- İnek sütünün fırınlanarak verilip verilmeyeceğini kazeine bağlı spesifik IgE ile anlayabileceğimiz için beslenme seçiminde bize moleküler alerji testi fayda sağlar.
- İnek sütü alerjisi iyileşmesini göstermek için takipte bize fayda sağlar
- Dana eti ile inek sütü arasındaki çapraz reaksiyon hakkında bize bilgi sağlar
- İnek sütü alerjisi ile hayvan tüyleri arasında çapraz reaksiyon hakkında bize bilgi sağlar
